Святлана Ціханоўская выступіла на сходзе Сеткі маладых сябраў Еўрапейскай народнай партыі ў Бухарэсце, Румынія:
«Паважаныя сябры Еўрапейскай народнай партыі,
Дзякуй вам, дарагая Раберта і дарагая Ева, за вашыя важныя словы, за вашую адвагу і за ўсё, што вы робіце для Беларусі і Украіны.
Я ніколі не перастану паўтараць, як я захапляюся такімі жанчынамі-лідаркамі, як вы. Калі б Лукашэнка быў у гэтай зале, у яго напэўна здарыўся б сардэчны прыступ.
У яго састарэлым светапоглядзе месца жанчыны – варыць боршч у кухні, а не займацца палітыкай.
У 2020 годзе, калі майго мужа пасадзілі ў турму, я балатавалася ў прэзідэнты замест яго, і дыктатар жартам зарэгістраваў мяне. «За жанчыну ніхто не прагаласуе», – казаў ён. Але я перамагла. Мы перамаглі.
Аднак, як звычайны баязлівец, Лукашэнка адмовіўся сысці ў адстаўку. Замест гэтага ён развязаў тэрор супраць свайго народа. Наш цудоўны мірны пратэст быў затоплены ў крыві, у слязах, у болі.
Лукашэнка часта паўтарае: «Я супраць жанчын не ваюю». Але яшчэ як ваюе.
І не толькі супраць жанчын. Сярод 1500 палітвязняў амаль палова – гэта моладзь. Гэта актывісты і валанцёры, прадпрымальнікі і журналісты, фельчары і маладыя інжынеры.
Рэжым пераследуе і студэнтаў. Аднаго студэнта забралі проста з-за парты: чацвёра бандытаў з КДБ у масках уварваліся проста на лекцыю па эканоміцы.
Яны стукнулі яго тварам аб падлогу і зламалі яму пальцы. І такую жорсткасць яны праявілі ўсяго толькі за 8 каментароў на YouTube, у якіх ён выказаўся супраць вайны.
Некаторым палітвязням было ўсяго 16 гадоў, калі яны патрапілі ў лукашэнкаўскія турмы. Некаторыя ўжо адсвяткавалі свой трэці дзень нараджэння за кратамі і прапусцілі школьны выпускны.
Некаторыя спрабавалі скончыць жыццё самагубствам, калі атрымалі драконаўскія тэрміны ў 5, 8 або 12 гадоў. Адзін палітвязень не вытрымаў пакутаў і паспрабаваў перарэзаць горла… асадкай – у яго не было ніякіх іншых асабістых рэчаў. Ад гэтага становіцца не па сабе.
У лістах дахаты, якія так рэдка трапляюць на волю, палітвязні пішуць, што мараць ужо не пра свабоду. Яны мараць пра ежу, проста нармальную ежу.
Яшчэ адзін палітвязень, Сцяпан Латыпаў, памірае ад цынгі – захворванні, пры якім у арганізме катастрафічна не хапае вітаміну С.
Некаторыя палітвязні ўжо страцілі надзею на вызваленне і гатовыя да лёсу Аляксея Навальнага.
У турмах палітычных вязняў прымушаюць насіць жоўтыя біркі. Так адзначаюць палітычных зняволеных, каб падвяргаць іх больш жорсткаму абыходжанню. Людзей з гэтымі біркамі часам могуць збіваць і катаваць.
Многія, у тым ліку і мой муж, утрымліваюцца без сувязі са знешнім светам, у поўнай ізаляцыі, у карцарах. Гэта найгоршая форма катаванняў.
Адзіная крыніца інфармацыі, даступная палітвязням, – гэта прапагандысцкія газеты. Людзі – хоць і не адразу – вучацца чытаць у іх паміж радкоў, каб разумець, што адбываецца на самой справе.
Рэжым робіць усё магчымае, каб палітвязні адчувалі сябе кінутымі.
Ён прымушае іх сваякоў публічна асуджаць сваіх дзяцей, сёстраў і братоў як ворагаў дзяржавы.
Мы чыталі пра такія метады ў кнігах пра сталінскія часы, але і паверыць не маглі, што такое магчымае ў XXI стагоддзі.
Часта рэпрэсіям падвяргаюцца і адвакаты, якія для палітвязняў з’яўляюцца адзіным сувязным звяном з навакольным светам.
Затрымліваюць і тых, хто адпраўляе пасылкі ці лісты палітвязням. Простая салідарнасць стала злачынствам.
Палітвязні таксама змагаюцца. І мэта іх барацьбы простая – як мінімум выжыць.
Наш маральны абавязак – змагацца за іх. Я ведаю, што яны спадзяюцца на нас. І яны спадзяюцца на вас.
Па-першае, мы павінны зрабіць іх вызваленне прыярытэтам і абавязацельствам. Вядома, ключы ад турмаў знаходзяцца не ў нас. Але ў нас ёсць іншыя інструменты. Ужо амаль два гады не ўводзілася ніякіх жорсткіх санкцыяў за рэпрэсіі, катаванні і палітычны пераслед.
Калі б рэжым ведаў, што кожная смерць, кожнае незаконнае затрыманне будзе зафіксаванае – усё магло б быць зусім па-іншаму. Дапамажыце нам дабіцца ўзмацнення жорсткасці санкцыяў супраць рэжыму і пачатку расследавання яго злачынстваў.
А па-другое, я прашу вас асвятляць гісторыі палітвязняў, асабліва моладзі, каб іх барацьба не была забытая. Швейцарска-нямецкая няўрадавая арганізацыя «Libereco» запусціла кампанію па «ўсынаўленні» палітвязняў. «Хроснымі бацькамі» ўжо сталі больш за 400 парламентарыяў з усяго свету.
Сярод іх і некаторыя лідары ЕНП. Раберта Мецола стала хроснай маці Паліны Шарэнда-Панасюк, а Радослаў Сікорскі стаў «хросным бацькам» майго мужа Сяргея Ціханоўскага.
Заклікаю і вас далучыцца да гэтай кампаніі. Мы прынеслі вам брашуры, у іх вы можаце прачытаць, як гэта зрабіць. Гэта зойме пяць хвілінаў вашага часу, але людзям за кратамі – можа выратаваць ім жыццё.
Вы можаце напісаць твіт ці артыкул, патэлефанаваць сям’і ці адправіць ліст у турму. Кожны жэст салідарнасці мае значэнне.
Дарагія сябры,
Я разумею, што выступіла зараз не з самай аптымістычнай прамовай.
Але яна заснаваная на рэальнасці, на праўдзе аб тым, што зараз адбываецца ў Беларусі.
Важна, каб мы не заплюшчвалі вочы на суровую праўду, а глядзелі ёй у твар з рашучасцю і надзеяй.
Памятайце, нашая барацьба – гэта не толькі барацьба ў Беларусі. Гэта барацьба за дэмакратыю, за правы чалавека, за саму сутнасць Еўропы.
Вы рыхтуецеся да выбарчай кампаніі ў Еўрапейскі Парламент, і я заклікаю вас стаць абаронцамі дэмакратыі.
Абаронцамі ўсіх тых, хто рызыкуе сваім жыццём і свабодай у імя каштоўнасцяў, якія мы ўсе тут адстойваем.
Уключыце ў свае перадвыбарчыя праграмы Украіну і Беларусь. Бо барацьба за свабоду носіць глабальны характар.
Дайце Украіне ўсё, што ёй патрэбна. Перамога Украіны стане канчатковай паразай Пуціна і Лукашэнкі.
І падтрымайце тых, хто змагаецца за свабодную Беларусь. Перамены ў Беларусі дазволяць Украіне перамагчы хутчэй і нанясуць магутны ўдар па Пуціне.
Я заклікаю вас далучыць беларускіх актывістаў і палітычныя партыі да працы ЕНП, Моладзі ЕНП і Сеткі маладых сябраў ЕНП. Аднойчы Беларусь стане часткай Еўрапейскага Саюза, і мы можам пачаць рыхтавацца да гэтага дня ўжо зараз.
На заканчэнне дазвольце мне прапанаваць вам далучыцца да міжнароднага Дня салідарнасці з Беларуссю 25 сакавіка – у нашае нацыянальнае свята, калі мы кожны год святкуем нашу свабоду і незалежнасць.
Я ўпэўненая, што аднойчы мы будзем святкаваць яго разам з вамі, у Мінску і іншых гарадах Беларусі, без страху, але з гонарам.
Дзякуй за вашую ўвагу, ваш удзел і вашую падтрымку».
