Улады ўзмацнілі ціск на так званых «тунеядцаў» — людзей, якія па розных прычынах не аформленыя ў дзяржаўных структурах. Усё часцей з’яўляюцца навіны пра папаўненні спісаў «тунеядцаў», асабліва калі чалавек працуе па-за Беларуссю.
Прадстаўніца па сацыяльнай палітыцы Аб‘яднанага Пераходнага Кабінета Вольга Зазулінская адказала на 6 пытанняў пра гэтую тэндэнцыю:
- Чаму катэгорыя «тунеядцаў» пастаянна падвяргаецца рэпрэсіўнай увазе?
Рэжым выкарыстоўвае яе як інструмент сацыяльнай стыгматызацыі. Вобраз «утрыманца» — зручны спосаб дэлегітымізаваць асобныя групы насельніцтва. У прыватнасці, людзей, якія працуюць за мяжой, адмаўляюцца ўдзельнічаць у фармальных інстытутах або проста выпадаюць з падкантрольных каналаў занятасці.
- Чаму пераслед гэтай катэгорыі носіць зацяжны характар?
Таму што яно вырашае адразу некалькі задачаў: мабілізуе лаяльных грамадзянаў праз стварэнне вобраза «ўнутранага ворага», узмацняе сацыяльны кантроль, і дазваляе папаўняць бюджэт за кошт штрафаў і завышаных тарыфаў. Гэта таксама форма «кіраванай нестабільнасці» — насельніцтва пастаянна знаходзіцца ў трывозе і залежнасці ад рашэнняў Камісіі.
- Чаму дзяржаве выгадная такая палітыка?
Фінансава: гэта стварае дадатковыя крыніцы даходу па-за падатковай сістэмы. Палітычна: гэта дысцыплінуе насельніцтва, дэманструе сілу дзяржавы, якая карае нават за «няўдзел». У выніку, такая палітыка падмяняе сацыяльны кантракт карнай мадэллю лаяльнасці.
- Ці можна чакаць узмацнення жорсткасці?
Так. Логіка рэпрэсіўнай палітыкі прадугледжвае пашырэнне механізмаў пакарання. У перспектыве магчымыя абмежаванні на медпаслугі, доступ да адукацыі, выезд за мяжу і нават лічбавая сегрэгацыя (напрыклад, праз АРІП або лічбавы профіль грамадзяніна).
- Як гэта павінна выглядаць у сацыяльна-арыентаванай дзяржаве?
Ва ўмовах сацыяльнай справядлівасці дзяржава разглядае часовую незанятасць як частка жыццёвага цыкла, а не як правапарушэнне. Падтрымка, перанавучанне, доступ да базавых выгодаў — гэта норма, а не прывілей. Стратэгія — інклюзія, а не выключэнне.
- На што можна арыентавацца ў міжнароднай практыцы?
Напрыклад, у Германіі сістэма Hartz IV (цяпер Bürgergeld) забяспечвала сацыяльную абарону людзей без працы з умовай падтрымкі і прафесійнай пераарыентацыі. У Польшчы працоўная міграцыя не караецца, а ўлічваецца ў сацыяльнай статыстыцы. Асноўны прынцып: дзяржава не павінна караць за пошук працы, тым больш за мяжой.
