У сувязі з вайной Расіі супраць Украіны і нестабільнасцю ў рэгіёне будучыня Беларусі застаецца залежнай не толькі ад унутраных, але і ад шэрагу знешніх фактараў. Эксперты Офіса Святланы Ціханоўскай прапануюць шэраг магчымых сцэнарыяў развіцця сітуацыі ў рэгіёне і ўнутры Беларусі, каб дапамагчы зразумець патэнцыйныя рызыкі, выклікі і магчымасці для краіны ў цяперашняй складанай геапалітычнай рэчаіснасці.
Сцэнарыі ў рэгіёне
- Замарозка канфлікту, перамір’е як кампраміс
Дапамога Украіне аказваецца недастатковай для змены сітуацыі на фронце. Пад знешнім ціскам Расія і Украіна прыходзяць да дамовы пра спыненне агню. Канфлікт замарожваецца прыблізна па лініі сутыкнення. Акупаваныя тэрыторыі застаюцца пад кантролем Расіі. Украіна не прызнае іх расійскімі. Да мірнага пагаднення справа не даходзіць.
У такім выпадку кіраўніцтва Расіі падае сітуацыю як перамогу. Кіраўніцтва ЗША таксама заяўляе пра перамогу. Расія застаецца агрэсарам. Санкцыі з Расіі здымаюцца толькі часткова, а карані канфлікту застаюцца, і ёсць істотная пагроза новай эскалацыі. Украіна атрымлівае перадышку і працуе на ўмацаванне абараназдольнасці. Захоўваецца нестабільнасць у рэгіёне. Прэцэдэнт кампрамісу з агрэсарам падрывае давер да міжнародных арганізацыяў і міжнароднага права, а таксама падрывае аўтарытэт калектыўнага Захаду.
- Перавага Украіны, крызіс у Расіі
Украіна атрымлівае дастатковую вайсковую і фінансавую дапамогу ад краінаў Еўрапейскага Саюза, Вялікабрытаніі і ЗША. Фармуецца і дзейнічае «Кааліцыя жадаючых» для дапамогі Украіне. Украіна паступова дамагаецца перавагі на фронце і вызваляе акупаваныя тэрыторыі. У Расіі нарастаюць унутраныя праблемы. Пасля серыі паразаў Расія траціць ініцыятыву і пагаджаецца на перамір’е на выгадных для Украіны ўмовах. Украіна выходзіць з канфлікту хоць і з частковай, але важнай перамогай, якая кансалідуе ўкраінскае грамадства. Пачынаецца аднаўленне краіны, інтэграцыя дэакупаваных тэрыторыяў.
Заходнія краіны даюць Украіне гарантыі бяспекі, паскараецца інтэграцыя Украіны ў Еўрасаюз. Расія сутыкаецца з сур’ёзнымі ўнутранымі праблемамі, што на фоне ваеннай паразы прыводзіць да самаізаляцыі ці да змены рэжыму з паступовай нармалізацыяй адносінаў з Захадам. Еўрасаюз выкарыстоўвае перамогу Украіны як доказ эфектыўнасці сваёй палітыкі і працягвае сваё стратэгічнае ўмацаванне. ЗША таксама падаюць перамогу Украіны як доказ эфектыўнасці сваёй знешнепалітычнай стратэгіі, урэгуляванне канфлікту ў Еўропе вызваляе магчымасці для супрацьстаяння іншым пагрозам. НАТА таксама ўзмацняецца. Удзельнікі Кааліцыі жадаючых павялічваюць свой міжнародны ўплыў. Перамога Украіны аднаўляе давер да Заходняй мадэлі развіцця – дэмакратыі, свабоды, міжнароднага права і калектыўнай бяспекі. У Беларусі з’яўляецца магчымасць лібералізацыі і нармалізацыі адносінаў з Захадам.
- Параліч на фронце і зацяжная вайна
Ніводны з бакоў не здольны атрымаць перавагу ў вайне, адбываюцца лакальныя баі. Кааліцыя жадаючых для дапамогі Украіне не створаная ці не можа забяспечыць дастатковую дапамогу. Міратворчыя намаганні не прыводзяць да спынення агню, кіраўніцтва ЗША аб’яўляе бакі недамоваздольнымі і губляе інтарэс да канфлікту. Працягваецца мілітарызацыя і Расіі, і Украіны, аднак, вайна выклікае эканамічныя праблемы і стомленасць грамадства ў абедзвюх краінах.
ЗША адмаўляюцца ад адказнасці за еўрапейскія праблемы. Перад Еўрапейскімі краінамі паўстае вялікі выклік: ці здольная Еўропа стаць гарантам і абаронцам міжнароднага права, умацаваць сябе без спадзеваў на ЗША. Рэгіён мілітарызуецца і рыхтуецца да вайны. Аўтарытарныя краіны ўспрымаюць беспакараную агрэсію як дапушчальную норму паводзінаў. Міжнародныя арганізацыі і краіны Захаду страчваюць аўтарытэт, міжнароднае права ігнаруецца ўплывовымі дзяржавамі.
- Перамога Расіі, параза Украіны
Заходнія дзяржавы істотна зніжаюць аб’ёмы дапамогі Кіеву, і наступленне расійскіх войскаў прыводзіць да ваеннага краху Украіны. Расія замацоўвае «новыя межы», а Украіна ператвараецца ў аслабленую дзяржаву з абмежаваным суверэнітэтам. Захад страчвае давер да ўласнай сістэмы калектыўнай бяспекі. Еўрапейскі Саюз расколаты: краіны ўсходняй Еўропы патрабуюць рашучых крокаў для абароны ад расійскай пагрозы, а краіны «старой Еўропы» арыентуюцца на «замірэнне» з Расіяй. Праект стратэгічнай аўтаноміі Еўропы сутыкаецца з унутраным крызісам і буксуе.
ЗША заяўляюць пра адказнасць Еўропы за сітуацыю ў рэгіёне засяроджваюцца на іншых праблемах. Перамога Расіі падрывае аўтарытэт ЗША як глабальнага гаранта бяспекі. Унутры краіны нарастае дыскусія паміж прыхільнікамі міжнароднага лідарства і ізаляцыянізму. Рэпутацыйныя страты адбіваюцца на ўплыве Вашынгтона ў іншых рэгіёнах. НАТА перажывае крызіс даверу, эфектыўнасць альянсу на выпадак канфлікту пад сумневам. Еўропа рыхтуецца да новай вайны. Беларусь застаецца пад кантролем Расіі.
- Эскалацыя вайны, сусветны крызіс
Расія, адчуўшы тупік ці, наадварот, упэўненасць у сваіх сілах, наважваецца атакаваць адну з краін НАТА, каб праверыць рашучасць Альянсу. У НАТА ўзнікае раскол. Частка краінаў гатовая да жорсткіх мераў, іншыя баяцца прамой канфрантацыі. Гэтая раз’яднанасць дазваляе Маскве дзейнічаць выбарачна і ўзмацняе рызыку пераходу сутыкнення ў маштабны канфлікт.
Прамое ваеннае сутыкненне паміж Расіяй і НАТА становіцца паваротным момантам у гісторыі еўрапейскай і глабальнай бяспекі. Канфлікт перарастае ў буйнамаштабную вайну з ужываннем звычайных узбраенняў на тэрыторыі Еўропы. Эскалацыя канфлікту ў Еўропе правакуе канфлікты ў другіх рэгіёнах. Краіны-ўдзельніцы вайны плацяць высокую цану за неэфектыўнасць сістэмаў бяспекі. Пасля сканчэння вайны перад усімі паўстае выклік неабходнасць стварэння новай сістэмы глабальнай бяспекі.
- Эскалацыя вайны, параза Расіі
Расія, адчуўшы тупік ці, наадварот, упэўненасць у сваіх сілах, наважваецца атакаваць адну з краін НАТА, каб праверыць рашучасць Альянсу. Дзяржавы НАТА аператыўна рэагуюць адзіным фронтам, рэзка ўзмацняючы абарону ўсходняга флангу і каардынуючыся з Украінай. Спроба Расіі зламаць супраціўленне цярпіць паражэнне, а яе ўнутраныя крызісы прыводзяць да яе цяжкай паразы. Расія перажывае крызіс, які прыводзіць да самаізаляцыі ці да змены рэжыму і паступовай нармалізацыі адносінаў з Захадам.
Украіна вяртае захопленыя тэрыторыі. Палітычнае адзінства, якое вырасла на фоне перамогі, дае Кіеву апору для далейшага руху ў бок еўрапейскай і еўраатлантычнай інтэграцыі. Гэты поспех Украіны сумесна з НАТА аднаўляе давер да заходняй мадэлі калектыўнай бяспекі, пацвярджае дзейснасць прынцыпаў міжнароднага права і ўмацоўвае лідарства ЗША, Еўрапейскага Саюза і чальцоў Кааліцыі жадаючых у свеце.
Б. Сцэнарыі для Беларусі
- Захаванне рэжыму Лукашэнкі (статус-кво)
Улады ў Мінску працягнуць абапірацца на рэпрэсіі і расійскую падтрымку. У такім выпадку Беларусь застанецца «ціхім тылам» Масквы, нягледзячы на рост залежнасці і слабую эканоміку. Пры гэтым грамадства задушанае рэпрэсіямі, а Захад захоўвае ціск на рэжым і ізаляцыю афіцыйнага Мінска.
- Прамое ўцягванне Беларусі ў вайну і расійскі кантроль
Пад ціскам Крамля Мінск увядзе беларускія войскі ва Украіну, што выклікае шок унутры самой Беларусі і актыўны супраціў насельніцтва. Пратэст падаўляецца сумеснымі намаганнямі сілавых структураў Беларусі і Расіі. Меры Украіны ў адказ і поўнае разрыванне адносінаў з Захадам паставяць краіну на мяжу глыбокага крызісу, а ўлады фактычна патрапяць пад поўны кантроль Масквы.
- Прамое ўцягванне Беларусі ў вайну і змена рэжыму
Пад ціскам Крамля Мінск можа ўвесці войскі ва Украіну. Гэта выклікае шок унутры самой Беларусі і актыўны супраціў насельніцтва. Нягледзячы на спробу рэжыму падавіць пратэсты, адбываецца раскол сярод вайскоўцаў, супрацоўнікаў сілавых структураў, а таксама сярод чынавенства. Да ўлады прыходзіць група кіраўнікоў, якая складаецца з вайскоўцаў, прадстаўнікоў сілавых структураў і чальцоў Урада. Пачынаюцца кансультацыі пра выхад з палітычнага крызісу і гарантыі захавання незалежнасці Беларусі.
- Поўнае паглынанне Беларусі Расіяй
Рэжым Лукашэнкі альбо ліквідуецца і замяняецца на прамаскоўскі, альбо добраахвотна падпісвае дакументы аб юрыдычным уваходжанні ў склад РФ. У краіне размяшчаюцца дадатковыя расійскія войскі, а беларуская дзяржава страчвае фармальную незалежнасць. Захад не прызнае анексію, а ў грамадстве ўзмацняецца падпольны супраціў.
- Паступовая трансфармацыя рэжыму
Лукашэнка пакідае пасаду прэзідэнта (па хваробе, смерці або іншых прычынах), і да ўлады прыходзіць наменклатурны пераемнік, не такі адыёзны. Новыя ўлады абяцаюць рэформы, марудна аслабляюць рэпрэсіі і спрабуюць балансаваць паміж Расіяй і Захадам. Палітычныя свабоды абмежаваныя, але крыху больш прасторы для манеўру.
- Змена рэжыму і адыход ад Расіі
Унутраны крызіс у Расіі і/ці масавыя пратэсты ўнутры Беларусі прыводзяць да падзення рэжыму Лукашэнкі. Новая ўлада робіць стаўку на дэмакратызацыю і пераглядае саюз з Масквой, імкнучыся выйсці з-пад жорсткай залежнасці. Захад здымае санкцыі і дапамагае эканомікай і рэформамі, а Беларусь набывае рэальны суверэнітэт.
