Падчас працоўнага візіту ў ЗША беларуская лідарка далучылася да гутаркі «Standing Up to a Dictator», у Perry World House.
Святлана Ціханоўская:
«Паважаны Джасцін, дзякуй за вашыя добрыя словы пры прадстаўленні.
Паважаная Эмі Гадсдэн,
Паважаныя студэнты, прафесары, сябры,
Перш за ўсё прыміце мае прабачэнні за спазненне. Заторы ў Нью-Ёрку падчас Генеральнай Асамблеі ААН – гэта сапраўдны кашмар.
Але, нарэшце, я тут, і мне вельмі прыемна і хвалююча выступаць сёння тут, у Пэры Уорлд Хаўс.
Хоць гэта мой першы візіт, я чула шмат добрага пра вашую неверагодную школу і пра гэты горад. Калі я атрымала запрашэнне стаць сябрам вашай супольнасці, мне прыйшлося пераправерыць – я падумала, што гэта памылка.
І вось сёння я радая быць тут, у Філадэльфіі – горадзе, які звязвае беларусаў і амерыканцаў. І не толькі таму, што тут актыўная беларуская дыяспара. Недалёка ад гэтай школы знаходзіцца помнік Тадэвушу Касцюшку.
Вы ведаеце яго як амерыканскага героя і змагара за незалежнасць. Але ён і наш герой. 200 гадоў таму ён узначаліў паўстанне супраць Расійскай імперыі на нашых землях. І яго словы – «За нашу і вашу свабоду» – сталі адным з дэвізаў нашага паўстання ў 2020 годзе.
Як вы ведаеце, я ніколі не планавала стаць палітыкам ці лідарам рэвалюцыі. Адна думка пра выступленне на такой сцэне да гэтага часу выклікае ў мяне паніку. Мне было б значна камфортней сядзець у аўдыторыі ў якасці студэнткі і вучыцца ў найлепшых.
Але жыццё поўнае сюрпрызаў і часам ставіць нас у нечаканыя абставіны. І трэба проста быць гатовым рабіць тое, што правільна. Так здарылася са мной чатыры гады таму, калі я нечакана стала кандыдаткай у прэзідэнты.
Я называю сябе палітыкам па выпадку. Насамрэч гэта мой муж Сяргей вырашыў балатавацца супраць дыктатара. Калі яго пасадзілі ў турму, я пайшла на выбары замест яго. Я зрабіла гэта з кахання.
Я не чакала, што мяне падтрымае столькі людзей. Людзі стаміліся ад дыктатуры. Людзі хацелі пераменаў, і дыктатарскі рэжым не змог стрымаць іх энергію.
Канешне, выбары былі сфальсіфікаваныя, і людзі выйшлі на вуліцы. Рэжым развязаў жорсткі гвалт і пагрузіў краіну ў тэрор. Тысячы людзей былі арыштаваныя, падвергнутыя катаванням і збіццям. Тысячы змушана з’ехалі ў выгнанне, у тым ліку і я з маімі дзецьмі. І гэты кашмар працягваецца ўжо чатыры гады.
Прама цяпер тысячы беларусаў знаходзяцца за кратамі. Многія палітвязні ўтрымліваюцца ў рэжыме поўнай ізаляцыі, у тым ліку і мой муж. Я не атрымлівала ад яго вестак ужо 500 дзён. І я не ведаю, ці жывы ён.
Гэта адна з формаў катаванняў – прычым не толькі для зняволеных, але і для іх сем’яў. Мэта рэжыму – зламаць вас, пасеяць расчараванне і прымусіць вас здацца.
Але ведаеце што? Нягледзячы на ўвесь гэты тэрор і рэпрэсіі, мы ўсё яшчэ жадаем зменаў. Хаця многія з нас у выгнанні, а многія ў турмах, мы працягваем нашую барацьбу.
Калі дыктатар уцягнуў нашую краіну ў злачынную вайну Расіі, мы зразумелі, што тэрор у Беларусі быў толькі падрыхтоўкай да расійскага ўварвання ва Украіну. І многія беларусы накіраваліся змагацца за Украіну. Многія, як казаў Касцюшка, «за нашу і вашу свабоду» аддалі свае жыцці.
Наш зняволены лаўрэат Нобелеўскай прэміі Алесь Бяляцкі, які сёння адзначае сваё 62-годдзе, пісаў, што будучыня Беларусі залежыць ад таго, як будуць развівацца падзеі ва Украіне.
І ён абсалютна мае рацыю! Лёсы нашых краінаў пераплеценыя. Без свабоднай Украіны не будзе свабоднай Беларусі, але і наадварот. Без свабоднай Беларусі не будзе свабоднай Украіны.
Расія не бачыць у Беларусі і Украіне незалежныя дзяржавы. Яна глядзіць на іх як на непаслухмяныя калоніі, якія павінны быць вернутыя пад яе кантроль. Дэмакратычная Беларусь і незалежная Украіна – сапраўдны кашмар для Пуціна.
Калі ва Украіне Пуцін ваюе снарадамі і танкамі, то ў Беларусі адбываецца паўзучая акупацыя. Расіі патрэбны пастаянны тэрор у Беларусі, а краіна павінна заставацца пад кантролем лаяльнага ёй дыктатара.
На жаль, гэта ўскладняе нам змаганне, але не робіць яе безнадзейнай.
Скажу шчыра: я не ведаю, калі і колькі часу нам спатрэбіцца для перамогі ці калі і як адбудуцца перамены. Але нам трэба зрабіць усё магчымае, каб наблізіць гэты момант. Часам трэба проста рабіць тое, што правільна, а гісторыя ўсё расставіць па сваіх мясцінах.
Шлях да свабоды можа быць доўгім і цяжкім. І на гэтым шляху важна мець саюзнікаў. Мы разлічваем на падтрымку Злучаных Штатаў Амерыкі і ўсіх дэмакратычных краінаў.
Барацьба за свабоду – гэта глабальная барацьба. Таму што тыранія заразная: калі яе не спыніць, яна распаўсюджваецца. Беларусь – добры прыклад гэтага.
Таму я лічу, што маральны абавязак усіх дэмакратычных краінаў – падтрымліваць тых, хто змагаецца за свабоду і каштоўнасці, якія мы ўсё так высока цэнім. Як народ Украіны, так і беларусаў.
Для падрыхтоўкі да сённяшняй дыскусіі мне даслалі пытанні. Мне асабліва спадабаўся адзін з іх: «Як быць амерыканскай моладзі – ставіцца да дэмакратыі цынічна і песімістычна або горача абараняць яе?»
Я думаю, нам нельга ні ў адной тэме быць цынічнымі ці песімістычнымі. Нам проста трэба рабіць тое, што слушна. І абарона дэмакратыі – гэта правая справа.
Калі вы жывяце ў дэмакратыі, вы ўспрымаеце яе праявы як належнае. Таму што дэмакратыя як паветра – толькі калі яго губляеш, пачынаеш задыхацца. Паверце, дэмакратыю вельмі лёгка страціць, а вярнуць – так складана. І мы, беларусы, гэта вельмі добра ведаем з уласнага досведу.
Калі ласка, падтрымлівайце тых, хто змагаецца за дэмакратыю. Як калісьці казаў Марцін Лютар Кінг малодшы: «Ніхто не будзе вольны, пакуль вольнымі не будзем мы ўсё».
Я веру, што, абараняючы дэмакратыю па ўсім свеце, Амерыка становіцца мацнейшай, а не слабейшай.
Дарагія сябры,
У завяршэнне я заклікаю кожнага і кожную з вас выкарыстоўваць свой голас, свае веды і свой дух, каб прыносіць перамены.
Будзь то ў вашай супольнасці, вашай краіне ці ў глабальным маштабе – вашыя дзеянні маюць значэнне. Для сапраўдных зменаў патрэбны час, але яны пачынаюцца з людзей – такіх як вы – калі яны выбіраюць не стаяць моўчкі ўбаку.
Разам мы зможам пабудаваць свет, дзе для ўсіх даступныя свабода, справядлівасць і чалавечая годнасць».
