Сёння беларуская лідарка выступіла з прамовай на адкрыцці канферэнцыі «Luxembourg Solutions», падчас якой звярнула ўвагу на праблемы мабільнасці беларусаў і беларусак унутры краіны.
Святлана Ціханоўская звярнулася да прысутных:
«Паважаны Старшыня Тэодарас Русопулас!
Паважаны спікер Клод Візелер!
Паважаныя міністр Ксаўе Бетэль
Віцэ-прэзідэнт Фернан Этген,
Паважаны Поль,
Дарагія сябры Беларусі,
Дарагія беларусы,
Не будзе перабольшаннем сказаць, што гэтая канферэнцыя мае гістарычнае значэнне. Хто б мог падумаць, што менавіта парламент Люксембургу стане месцам, дзе абмяркоўваюцца праблемы беларусаў. Мы заўсёды абмяркоўвалі іх у Варшаве ці Бруселі, Вашынгтоне ці Страсбургу, але не ў Люксембургу!
І тут трэба падзякаваць выдатным арганізатарам гэтага мерапрыемства – спікеру парламента і міністру замежных справаў Люксембурга.
Сёння я казала міністру Бетэлю, наколькі важная гэтая сустрэча для беларусаў. З 2020 года вы дапамагаеце нам адчыняць дзверы розных міжнародных арганізацыяў, падтрымліваеце нашыя ініцыятывы. Вы дакладна падзяляеце беларускі народ і рэжым Лукашэнкі. Вы паказалі нашаму народу, што нашае месца ў Еўропе, а не ў Расіі.
Гэта сапраўды ўнікальная канферэнцыя можа дапамагчы нам вярнуць Беларусь у еўрапейскі парадак дня. І я рада, што яна праходзіць пад эгідай ПАРЕ, бо гэтая арганізацыя як ніякая іншая актыўна выступала за дэмакратычную Беларусь.
Я бясконца ўдзячная дарагому сябру Полю Галю за ягоны гістарычны даклад па Беларусі за 2023 год, які падрыхтаваў глебу для прыняцця рэзалюцыі ПАРЕ аб праблемах беларусаў у выгнанні. Менавіта дзякуючы рэзалюцыі Поля мы ўсе сабраліся тут сёння.
Яна адкрыла шлях да аблягчэння жыцця беларусаў у выгнанні. Але ці стала прасцей, чым год таму? Павінна сказаць, што не стала, нягледзячы на ўсе нашы намаганні.
І тое самае, вядома, можна сказаць і пра беларусаў унутры краіны. Людзі жывуць у атмасферы тэрору, як у сталінскія часы. За кратамі знаходзяцца тысячы актывістаў, журналістаў, культурніцкіх дзеячаў і студэнтаў. Многіх утрымліваюць без сувязі са знешнім светам, у тым ліку і майго мужа. Я не атрымлівала ад яго вестак ужо больш за год. Я нават не ведаю, ці жывы ён.
Беларусь становіцца адной вялікай турмой, дзе ніхто не можа адчуваць сябе ў бяспецы. Атрымаць візу стала складана, а для многіх – немагчыма. А віза ў нашым выпадку – гэта не раскоша, гэта гарантыя бяспекі. Калі КДБ грукаецца ў вашыя дзверы, віза — ваш адзіны шанец пазбегнуць турмы.
Пераследуюць нават тых, хто ўцёк ад рэпрэсіяў. Закладнікамі сталі іх сваякі і сябры. Іх маёмасць арыштаваная. Яны не могуць вярнуцца дадому, каб падоўжыць пашпарты і дакументы.
Рэжым пераследуе людзей у выгнанні, якія працягваюць змагацца за перамены ў Беларусі. Нядаўна рэжым узбудзіў крымінальную справу супраць 250 удзельнікаў выбараў у Каардынацыйную раду. Больш за сто чалавек будуць судзіць за ўдзел у акцыях салідарнасці за мяжой. Літаральна на мінулым тыдні распачаўся суд над 20 беларускімі аналітыкамі за мяжой. Іх судзяць толькі за тое, што ў іх хапіла смеласці сказаць праўду.
Людзей судзяць завочна, аб’яўляюць экстрэмістамі і тэрарыстамі, і хоць шматгадовыя прысуды супраць іх «дзесьці там», у гэтых прысудаў адчувальныя наступствы. Людзі не могуць адкрываць банкаўскія рахункі за мяжой, не могуць бяспечна падарожнічаць. Рэжым дадае іх у спісы адшуканых Інтэрполам.
Гадзіну таму я даведалася, што Сербія перавяла беларускага актывіста Андрэя Гнёта пад хатні арышт. Яго затрымалі 7 месяцаў таму на патрабаванне рэжыму Лукашэнкі за яго палітычную дзейнасць. Мы заклікаем Сербію спыніць яго пераслед. Мы заклікаем іншыя краіны падтрымаць ягоную апеляцыйную скаргу да Сербіі і легалізаваць ягонае далейшае знаходжанне ў ЕС, дзе яму не пагражае экстрадыцыя ў Беларусь.
Рэпрэсіям падвяргаюць нават тых, хто ніколі не прымаў удзел у палітычным жыцці. Вас могуць арыштаваць, калі вы проста вернецеся з паездкі за мяжу. Кожнае перасячэнне мяжы падобна на рускую рулетку: ніколі не ведаеш, ці патрапіш у турму.
Сотні тысячаў беларусаў за мяжой фактычна становяцца асобамі без грамадзянства. Толькі ўявіце, што адчувае чалавек, калі ў яго заканчваецца тэрмін дзеяння пашпарта, а новы атрымаць немагчыма. Нованароджаныя дзеці не могуць атрымаць ніякага грамадзянства. Сямейныя пары не могуць развесціся, што пагаршае іх цяжкае асабістае становішча.
Гэта толькі некаторыя са мноства праблемаў, з якімі мы сутыкаемся, і яны патрабуюць рашэння.
Асноўны прынцып застаецца ранейшым: трэба падзяляць рэжым Лукашэнкі і беларускі народ. Грамадзяне Беларусі не вінаватыя ў злачынствах рэжыму. Яны галоўныя іх ахвяры. Трэба ізаляваць і караць рэжым, а не народ.
Давайце максімальна садзейнічаць мабільнасці беларусаў. Нельга дапусціць з’яўлення новай жалезнай заслоны паміж Еўропай і Беларуссю. Менавіта рэжым зацікаўлены ў ізаляцыі беларусаў. Чым больш кантактаў паміж Беларуссю і Еўропай, тым менш стабільнай будзе дыктатура.
Трэба спрасціць працэдуру выдачы візаў беларусам. Аб’яднаны пераходны кабінет гатовы супрацоўнічаць у правядзенні праверак бяспекі з усімі зацікаўленымі краінамі.
Легалізацыя беларусаў за мяжой не павінна быць такой пакутай, як зараз. Калі на кону стаіць чалавечае жыццё, трэба адкінуць усякую бюракратыю. Прызнайце пратэрмінаваныя пашпарты сапраўднымі і не патрабуйце дакументы, якія можна атрымаць толькі ў Беларусі – такія як апастыль або даведкі аб несудзімасці. Выдавайце беларусам пашпарты замежніка ці іншыя праязныя дакументы. Гэта будзе добрае рашэнне на бліжэйшы час.
У рэзалюцыі ПАРЕ таксама ёсць заклік да нестандартных рашэнняў. Новы беларускі пашпарт, які знаходзіцца ў стадыі распрацоўкі, – гэта нестандартнае рашэнне на доўгатэрміновую перспектыву. Ягоная рэалізацыя таксама была б сігналам рэжыму, што ён не кантралюе ўсіх беларусаў і беларусак. Мы робім урокі з досведу краінаў Балтыі, якія выдавалі свае пашпарты ў выгнанні падчас савецкай акупацыі.
Трэба падтрымаць беларускі бізнес у выгнанні. Беларусы – працавіты народ, які ўмее зарабляць грошы і клапаціцца пра сябе. Сумленны беларускі бізнес можа стаць крыніцай падтрымкі рэпрэсаваных і грамадзянскай супольнасці і зрабіць наш рух больш устойлівым.
І ўрэшце, вельмі важна захаваць беларускую культуру і нацыянальную ідэнтычнасць. Пакуль мы тут гаворым, Расія спрабуе разбурыць усё, што звязвае нас з Еўропай, нашай гісторыяй, мовай, нашай нацыянальнай ідэнтычнасцю. Задача беларусаў у выгнанні – захаваць сваю мову і культуру. Нам трэба ствараць беларускамоўныя школы і тэатры.
Падтрымайце прысутных сёння тут беларускіх мастакоў, навукоўцаў, творцаў у выгнанні, такіх як Саша Філіпенка і Наталля Каляда. Дзякуй вам, што смела застаяцеся з беларускім народам – на баку сумленнасці і свабоды. Я з нецярпеннем чакаю вашых выступаў.
Дарагія сябры,
Luxembourg Solutions – ідэальная назва для гэтай канферэнцыі. Я заўсёды кажу, што мы жывём у няпростыя часы, і ў такія часы простых рашэнняў недастаткова. Я спадзяюся, што сёння мы знойдзем рашэнні, і што яны будуць адважнымі і творчымі.
Вялікі дзякуй,
Жыве Беларусь!»
