Спадарыня старшыня Раберта Метсола,
шаноўныя намеснікі старшыні,
паважаныя дэпутаты Еўрапейскага парламента!
Вялікае задавальненне пачынаць прамову з такіх цудоўных навінаў. Мае шчырыя віншаванні Анджэю Пачобуту і Мзіі Амаглабелі.
Хачу выказаць падзяку ўсім, хто падтрымаў гэтае рашэнне, і асабліва фракцыям ECR і EPP — за намінацыю Анджэя Пачобута на прэмію імя Сахарава.
Анджэй сапраўды гэтага заслугоўвае. Анджэй, польска-беларускі журналіст, стаў сімвалам супраціву і асабістым ворагам дыктатара.
Перад тым як пачуць свой прысуд — 8 гадоў калоніі ўзмоцненага рэжыму — ён сказаў:
«Я іду ў турму з чыстым сумленнем… Я заўсёды ведаў, што калі ў Беларусі настануць такія часы, я апынуся ў зняволенні».
Узнагароджанне прэміяй Сахарава Анджэя і бясстрашнай Мзіі Амаглабелі з Грузіі — гэта моцны сігнал для ўсіх палітвязняў: вы не адныя, і журналістыка — не злачынства.
Як некалі сказала нямецкая парламентарка Мануэла Ротман:
«Сёння героі — не ў фільмах, сёння героі — у турмах».
І Анджэй з Мзіяй — сярод іх.
Дарагая Раберта, дзякуй за ваша цёплае і сардэчнае прадстаўленне.
Не ведаю, ці памятаеце вы, але пяць гадоў таму, у дні нашай мірнай рэвалюцыі, вы былі адной з першых еўрапейскіх лідарак, з якімі я сустрэлася.
Мы толькі што выйгралі выбары — а дзясяткі тысяч людзей ужо былі арыштаваныя.
Тады вы сказалі мне: «Не здавайся. Змагайся, нягледзячы ні на што. Мы заўсёды будзем побач з табой.»
І вы стрымалі сваё абяцанне.
З самага першага дня Еўрапейскі парламент быў на баку беларускага народа.
Пакуль урады вагаліся, вы дзейнічалі — асудзілі фальшывую легітымнасць Лукашэнкі, заклікалі да санкцый, прасоўвалі візавыя магчымасці для беларусаў.
Разам мы падпісалі Мемарандум аб супрацоўніцтве паміж Еўрапейскім парламентам і дэмакратычнымі сіламі Беларусі, паказаўшы, што законнае месца Беларусі — тут, у Еўрапейскім саюзе.
Вы зрабілі смелыя, нестандартныя крокі, якія застануцца ў падручніках гісторыі.
Дзякуй вам!
І я хачу падзякаваць кожнаму дэпутату, які ўзяў пад апеку палітвязня, падпісаў паштоўку, далучыўся да акцыі салідарнасці, прагаласаваў за рэзалюцыю і абараніў права беларусаў на самавызначэнне.
Дзякуй вам!
Я таксама хачу падзякаваць Дэлегацыі па Беларусі, яе старшыні Малгажаце Гасеўскай і сталаму дакладчыку Гельмуту Брандштэтэру — за іх лідарства і за тое, што яны данеслі галасы Беларусі да сцен гэтага парламента.
Таксама я хачу выказаць шчырую падзяку Літве і Польшчы — нашым найбліжэйшым суседзям і саюзнікам, якія цвёрда выступаюць супраць рэжыму Лукашэнкі, падтрымліваюць наш рух і працягваюць прымаць беларусаў, што ратуюцца ад тэрору.
І, вядома ж, вялікі дзякуй Еўрапейскай камісіі, асабліва прэзідэнтцы Урсуле фон дэр Ляен, камісарцы Марце Кос і высокай прадстаўніцы Каі Калас — за іх нязменную падтрымку беларускіх медыя, грамадзянскай супольнасці і праваабаронцаў,
а таксама за абяцанне выдзеліць 3 мільярды еўра, якія мы зможам выкарыстаць пасля дэмакратычных пераменаў.
Перамены могуць не адбыцца за адзін дзень, але я ведаю — яны абавязкова настануць.
Сёння мы будуем рэйкі гэтых пераменаў, каб аднойчы паставіць Беларусь на правільны шлях — еўрапейскі шлях, які ні Расія, ні Лукашэнка больш ніколі не змогуць заблакаваць.
І так — я веру, што Беларусь стане гісторыяй поспеху, і гэтую гісторыю мы напішам разам.
Дарагія сябры,
На працягу пяці гадоў я прыходзіла ў гэту залу з партрэтам свайго мужа.
Ён знаходзіўся ў турме Лукашэнкі — у ізаляцыі, галодны, пазбаўлены права голасу.
Тры месяцы таму, калі я ўбачыла яго ўпершыню, я ледзь пазнала.
Ён схуднеў на шэсцьдзясят кілаграмаў і выглядаў так, быццам вярнуўся з ГУЛАГу.
Але ведаеце што? На наступнае раніцу ён сказаў мне: «Цяпер давай прыступім да працы.»
У гэтым і ёсць сэнс Беларусі — збітая, пакутаваная, але ніколі не зламаная.
Сяргей прынёс у наш рух новую энергію і сілу.
Ён таксама прыстасоўваецца да новай рэальнасці.
Пакуль ён быў за кратамі, ён прапусціў нашы натхняльныя пратэсты, міграцыйны крызіс, жорсткія рэпрэсіі, пачатак вайны.
Ён нават прапусціў цырымонію ўручэння яму Прызы Сахарава.
Цяпер ён жартуе, што, паколькі яго жонка — прэзідэнтка, ён стаў «першым джэнтльменам».
Вядома, вызваленне Сяргея — гэта мая асабістая радасць.
Але я не магу поўнасцю радавацца, пакуль тысячы сем’яў застаюцца разлучанымі:
- пакуль Алесь Бяляцкі не можа пацалаваць сваю жонку;
- пакуль наша смелая Маша — Марыя Калеснікава — не можа абняць свайго бацьку;
- пакуль жонкі пішуць лісты ў нікуды, а дзеці заснуць без калыханкі сваіх бацькоў.
Вызваленне Сяргея не было цудам.
Ён свабодны дзякуючы вам — вашым словам, вашаму ціску, вашай салідарнасці.
Менавіта ВЫ ўсе гэтыя гады змагаліся за Сяргея і ўсіх палітвязняў.
Яго вызваленне даказала, што ўсё магчыма, калі мы смелыя, паслядоўныя і цярплівыя.
Гэта было сумесным намаганнем — сінэргія еўрапейскага ціску і амерыканскай дыпламатыі.
Тут я хачу падзякаваць прэзідэнту Трампу і яго камандзе — гэта была выдатная гуманітарная аперацыя, якая выратавала 70 жыццяў.
Прэзідэнт Трамп пайшоў яшчэ далей. Ён запатрабаваў ад Лукашэнкі вызваліць усіх 1300 палітычных закладнікаў — студэнтаў, настаўнікаў, лекараў, заводскіх рабочых, журналістаў.
Мы ўсе молімся, каб у бліжэйшы час на свабоду выйшла яшчэ больш людзей, у тым ліку наш агульны герой — Анджэй Пачобут.
Але давайце не ілюзіруем сябе «гуманнасцю» Лукашэнкі.
Не будзем наіўнымі. Ён вызваляе шэсцьдзясят — і адразу арыштоўвае сто дваццаць. Гэта як круцяцца дзверы.
Нават тыя, хто «памілаваны», не з’яўляюцца цалкам свабоднымі: іх дэпартуюць без дакументаў, у кайданках, з мяшком на галаве. Іх сем’і, што засталіся ў Беларусі, падвяргаюцца пераследу з боку КДБ.
Тыя, хто адмаўляецца з’язджаць — як Мікола Статкевіч, лідар беларускіх сацыял-дэмакратаў, — зноў трапляюць у турму.
Для Лукашэнкі людзі — не больш чым разменная манета. Ён хоча, каб санкцыі былі зняты, хоча легітымізацыі, марыць вярнуцца да «звычайнага стану рэчаў».
Але мы ўжо бачылі гэты фільм — тое ж самае прадстаўленне на працягу трыццаці гадоў. І мы ўсе ведаем, чым яно заканчваецца.
Рэжым працягвае рэпрэсіі не таму, што ён моцны, а таму, што ён слаб.
Бо людзі яго грэбуюць.
Дыктатар ведае: як толькі рэпрэсіі спыняцца, беларусы зноў паднімуцца.
І так — санкцыі сапраўды працуюць, нягледзячы на сцвярджэнні апалягетаў рэжыму.
Мы ўжо бачым вынікі: санкцыі прымушаюць рэжым ісці на кампрамісы і вызваляць людзей.
Эканоміка рэжыму стагнуе, дэфіцыт працягвае расці. Ён выжывае пераважна за кошт ваенных кантрактаў з Расіяй.
Таму цяпер не час аслабляць ціск — зараз час яго ўзмацняць і патрабаваць больш.
Дарагія сябры,
тут я прапаную двухбаковы падыход:
- Пакуль ЗША сканцэнтраваны на гуманітарным накірунку — на вызваленні людзей і спыненні рэпрэсій,
- я заклікаю Еўрапейскі Саюз заставацца цвёрдым і прынцыповым.
Няхай санкцыі ЗША служаць выратаванню жыццяў людзей,
але санкцыі ЕС павінны быць накіраваны на сістэмныя, незваротныя перамены.
Трымайце ціск, пакуль рэжым не перастане:
- саджаць сваіх грамадзян,
- шантажаваць Еўропу мігрантамі,
- узбраенне для вайны Расіі,
і пакуль Беларусь не стане на шлях дэмакратыі.
Вашы карты — моцныя. Трымайце іх да спрыяльнага моманту.
Не будзьце наіўнымі: Лукашэнка ніколі сам па сабе не зменіцца.
Але краіна вакол яго — ужо змянілася.
Большасць беларусаў выбралі мір, дэмакратыю і еўрапейскую будучыню.
І гэтая будучыня немагчымая, пакуль Лукашэнка знаходзіцца пры ўладзе.
Нават ягонае асяроддзе, наменклатура, шэпча пра пераход. Усе разумеюць: перамены непазбежныя.
Шмат хто калісьці верыў, што Берлінская сцяна будзе стаяць вечна, гэтаксама як некаторыя зараз лічаць, што дыктатура ў Беларусі ніколі не ўпадзе.
Але яна ўпадзе. Час дыктатара скончыўся. Лукашэнка становіцца фігурай мінулага.
Мы павінны быць гатовыя да Беларусі пасля Лукашэнкі.
І мы павінны пераканацца, што не толькі Беларусь, але і Еўропа гатовыя, калі настане гэты момант.
Для гэтага неабходна падтрымліваць праеўрапейскі дух у краіне:
- праз больш кантактаў, абменаў і віз для звычайных беларусаў; адкрытыя межы, культурныя ініцыятывы, якія ўмацоўваюць нацыянальную ідэнтычнасць;
- праз мацнейшую падтрымку незалежных СМІ, як нашы вядучыя выданні «Зеркало», «Белсат», «Наша Ніва» або Радыё Свабода, якія ахопліваюць мільёны беларусаў;
- праз умацаванне дэмакратычных інстытутаў, гатовых узяць адказнасць, калі адкрыецца акно магчымасцей.
Мы ўжо распрацавалі комплекс рэформаў — нашу ўласную «Еўрапейскую дарожную карту», каб забяспечыць прасоўванне Беларусі да дэмакратыі і не дазволіць Расіі захапіць уладу.
Але перш за ўсё патрэбныя свабодныя і справядлівыя выбары.
І дазвольце нагадаць: пяць гадоў таму мы ўжо выйгралі выбары — з вялікай перавагай. І будзьце ўпэўненыя — мы зноў пераможам.
Дарагія сябры,
Еўропа — гэта не толькі кантынент. Гэта ідэал свабоды, справядлівасці і росквіту для многіх людзей ва ўсім свеце, уключна з беларусамі, украінцамі, малдаванамі, грузінамі.
Давайце асмелімся заставацца вернымі гэтаму ідэалу.
Давайце абаронім яго ад тых, хто яго ненавідзіць.
Бо бываюць моманты, калі абарона сваіх ідэалаў — гэта самае практычнае, што можна зрабіць.
Перш за ўсё, Украіна павінна перамагчы.
Мы захапляемся прэзідэнтам Зяленскім і мужнасцю ўкраінскага народа — яны змагаюцца не толькі за сваю зямлю, але і за ўсіх нас.
Поспех Украіны адкрые шлях для ўсіх народаў, што жывуць у ценю Імперыі — не толькі для Беларусі, але і для Арменіі, Грузіі, Малдовы.
Мы, беларусы, падтрымліваем Украіну не толькі словамі, але і справамі.
Сярод нашых палітвязняў ёсць сотні герояў, асуджаных за салідарнасць з Украінай, сабатаж расійскіх войск і распаўсюджванне інфармацыі.
У гэты момант беларусы-дабраахвотнікі з палка Каліноўскага змагаюцца бок аб бок з украінцамі на фронце.
І яны прасілі перадаць мне паведамленне — тое самае, якое я пачула ад Раберты пяць гадоў таму: «Не здавайся, Еўропа».
Калі Украіна будзе моцнай, Еўропа — адзіная, а Расія — аслабленая, перамены ў Беларусі стануць толькі пытаннем часу.
І гэтыя перамены могуць таксама прывесці да змен у Расіі.
Таму сёння я заклікаю вас:
- Дайце Украіне ўсё, што ёй трэба, не толькі для выжывання, але і для перамогі.
- Аслабце Пуціна, увёўшы санкцыі на яго даходы ад нафты і канфіскаваўшы яго актывы. Чым слабейшая Расія, тым слабейшы Лукашэнка.
- Прыцягвайце вінаватых да адказнасці: не толькі Пуціна, але і Лукашэнку з яго прыхільнікамі. Падтрымайце зварот Літвы ў МУС па злачынствах супраць чалавецтва.
Ніколі раней мы не былі так блізка да адкрыцця справы.
І, працягваючы ціск на рэжым, падтрымлівайце наш народ — як унутры краіны, так і ў выгнанні.
Тысячы беларусаў у ЕС становяцца дэ-факта без грамадзянства, без дакументаў, і сутыкаюцца з транснацыянальнымі рэпрэсіямі.
Інвестуйце ў людзей, а не ў дыктатараў. Бо вайсковая моц сама па сабе нічога не значыць без людзей, гатовых абараняць свае каштоўнасці.
Разглядайце Беларусь не толькі як пагрозу, але і як магчымасць — змяніць статус-кво і аслабіць прысутнасць Расіі на ўсходнім флангу Еўропы.
Не бойцеся дыктатараў — давайце прымусім іх баяцца нас.
Дарагія сябры,
Усё, пра што я гаварыла сёння, ужо адлюстравана ў вашай рэзалюцыі, якая будзе пастаўлена на галасаванне сёння.
Я шчыра дзякую ўсім аўтарам і групам, якія ўнеслі свой унёсак.
Яна пасылае чысты сігнал беларускаму народу — вы не самотныя.
А таксама сігнал рэжыму — мы бачым вашыя злачынствы.
Рэзалюцыя закладвае трывалую аснову для праактыўнай стратэгіі ЕС адносна Беларусі, накіраванай на дасягненне цвёрдых і незваротных пераменаў.
Я прадстаўлю гэтую рэзалюцыю кожнаму ўраду, з якім сустрэнуся, але перш за ўсё паклапачуся, каб людзі ўнутры краіны яе бачылі і ведалі, што Еўропа падтрымлівае Беларусь.
Асабліва хачу падзякаваць ЕНП і ЕКР за вылучэнне Анджэя Пачобута на прэмію Сахарава.
Анджэй, польска-беларускі журналіст, стаў сімвалам супраціву і асабістым ворагам дыктатара.
Перад тым, як пачуць прысуд — 8 гадоў заключэння ў турме строгага рэжыму, ён сказаў:
«Я іду ў турму з чыстым сумленнем… Я заўсёды ведаў, што калі ў Беларусі настануць такія часы, я апынуся ў турме».
Уручыўшы прэмію Сахарава Анджэю і бясстрашнаму Мзія Амэглобелі з Грузіі, ЕС дасылае моцны сігнал усім палітвязням: вы не самотныя, журналістыка — гэта не злачынства.
Як аднойчы сказала нямецкая дэпутатка Мануэла Ротман:
«Сёння героі не ў кіно — героі ў беларускіх турмах».
І Анджэй — адзін з іх.
Шаноўны парламент,
У заключэнне дазвольце мне сказаць некалькі слоў на беларускай мове —
па-першае, каб нашая мова была пачутая тут, у Еўрапейскім парламенце,
па-другое, каб звярнуцца да сваіх суайчыннікаў, што глядзяць анлайн:
Дарагія беларусы — і тыя, хто ў краіне, і тыя, хто ў вымушанай эміграцыі.
Ніколі не губляйце надзею. Ніколі не здавайцеся. І не змяняйце сваіх прынцыпаў.
Як сказаў Алесь Бяляцкі:
«Я веру, бо ведаю, што мінае ноч і надыходзіць ранак.
Я ведаю, што нас няўтомна штурхае наперад — гэта надзея і мара».
Калі мы разам, калі верым, калі працуем дзеля пераменаў — мы ўсё адолеем.
Дарагія сябры,
Цяпер я хачу прадставіць вам майго асабістага героя, Сяргея Ціханоўскага — чалавека, якому я ад усяго сэрца ўдзячная за ўсё, што ён зрабіў і перанёс.
Менавіта з-за яго я стала выпадковым палітыкам.
Дамы і спадары, сустрэнім майго мужа, Сяргея Ціханоўскага.
